Kontrola zużycia energii w przedsiębiorstwie – praktyczne narzędzia START2ACT

Pomiary i monitorowanie zużycia energii pozwalają lepiej zrozumieć, jak i gdzie wykorzystuje się w firmie energię. Dzięki temu można łatwiej przewidzieć koszty i sprawniej nimi zarządzać, a także określić obszary, w których marnuje się energię.

Aby skutecznie zmniejszyć zużycie energii, przedsiębiorstwo musi:

• zidentyfikować czynniki kształtujące zużycie energii,
• wdrożyć środki mające na celu likwidację strat oraz oceniać postępy w ich osiąganiu.

Monitorowanie i tworzenie raportów o zużyciu energii to proces ciągły. Gdy zostanie już wprowadzony, jest on łatwy i szybki w realizacji.

Wstępna kontrola

Pierwszym etapem prowadzącym do  monitorowania zużycia energii jest sprawdzenie, jakie dane są dostępne. Może się okazać, że masz dostęp do większej ilości danych niż myślisz. Czasem dostawcy energii prowadzą odczyty półgodzinne, ale nie przekazują ich użytkownikom budynku.

Możliwe źródła danych to: rachunki za energię, odczyty liczników energii, dane zbierane przez inne podmioty, np. pomiar i monitoring zużycia prowadzony przez firmę zarządzającą budynkiem.

Jeżeli nie wiesz, jakiego rodzaju dane są dostępne, zwróć się do właściciela budynku, firmy zarządzającej budynkiem lub dostawcy energii.

Gromadzenie danych

Poniżej przedstawiono różne sposoby zbierania danych o zużyciu energii – od najprostszych technicznie, aż po najbardziej zaawansowane systemy automatyczne.

Przeglądanie rachunków za energię

Rachunki za energię wskazują całkowitą ilość zużytej energii, zarówno w ciągu dnia, jak i nocy, a także informację o stosowanej taryfie. Należy zwrócić szczególną uwagę na rachunki oparte na „danych szacunkowych”. Jeżeli otrzymujesz dane półgodzinne, można na ich podstawie określić takie informacje jak: szczytowe zapotrzebowanie na energię i koszty. Dane dotyczące zużycia energii i jej kosztów powinny być zapisywane w arkuszu kalkulacyjnym.

Regularne samodzielne odczyty liczników

Jeżeli nie masz dostępu do automatycznych odczytów liczników, najprostszą metodą zbierania danych jest samodzielny odczyt liczników i podliczników. Samodzielne odczyty zapisujemy w arkuszu kalkulacyjnym lub w systemie monitorowania zużycia energii. Należy zachować ostrożność przy wpisywaniu własnych odczytów, ponieważ można wpisać zbyt wiele zer lub w złym miejscu postawić przecinek. Bardziej zaawansowane liczniki mogą oddzielnie wskazywać zużycie dzienne, nocne i całkowite. Odczyty własne należy prowadzić regularnie, raz w tygodniu lub co miesiąc. Można je wykorzystać do oceny skuteczności działań energooszczędnych oraz do prowadzenia porównań.

Wykorzystanie automatycznych odczytów prowadzonych co pół godziny

W zależności od skali i rozkładu zużycia energii dostawca może prowadzić i przekazywać firmie odczyty półgodzinne. Dodatkowo, w ramach wprowadzania inteligentnych liczników, firma może zostać objęta takimi odczytami automatycznie. Dostawcy energii czasem rejestrują odczyty półgodzinne, aby dokładnie przedstawić zużycie energii na rachunku.

Skontaktuj się z dostawcą energii i jeżeli prowadzi on odczyty półgodzinne poproś, aby przekazywano Ci takie dane.

Wykorzystanie systemu podliczników z automatycznym monitorowaniem i kontrolą zużycia

W budynkach o określonej wielkości w niektórych krajach prawo budowlane wymaga obecnie instalowania podliczników oraz systemów monitoringu i kontroli zużycia. Nowe lub niedawno remontowane budynki najczęściej mają takie systemy. Jeśli Twoje biuro znajduje się w takim budynku, być może masz dostęp do zaawansowanego systemu monitoringu.

Bardziej zaawansowane systemy mogą nawet rozsyłać maile zawierające raporty lub alarmy w przypadku podwyższonego zużycia. Jeżeli masz dostęp do takiego systemu, spróbuj zrozumieć, jak on działa. Wprowadź mechanizm pobierania i oceny takich danych, aby je jak najlepiej wykorzystać.

Monitorowanie i analizowanie zużycia

Monitorowanie i analizowanie zużycia energii to najważniejszy element. Należy określić strategię, czyli częstotliwość zbierania, analizowania i oceniania danych, a także wyznaczyć pracowników, którzy będą za to odpowiedzialni.

Częstotliwość gromadzenia danych zależy od:

• ilości zużywanej energii (im większe zużycie, tym częściej należy zbierać dane),
• dostępności danych (systemy automatyczne prowadzą odczyty regularnie, ale przy samodzielnych odczytach zbyt duża częstotliwość może być kłopotliwa).

Należy również opracować harmonogram wskazujący częstotliwość analizowania i oceny danych. Zależy ona od tego, jakie informacje chcemy uzyskać. Jeżeli uważasz, że w firmie marnuje się energię i chcesz określić tego przyczyny, możesz analizować dane nawet co tydzień. Jeżeli pomiar i monitorowanie służą po prostu do przedstawienia informacji o zużyciu, wystarczy krótka analiza raz w miesiącu.

Dobrym sposobem wykorzystania zebranych danych jest określenie: docelowych wartości zużycia energii, zmniejszenia jej zużycia oraz stopnia osiągnięcia tych wartości w skali miesiąca, kwartału i roku.

Raporty

Gromadzenie danych samo w sobie nie prowadzi do oszczędności energii. Jedynie działania podejmowane na podstawie zebranych danych, mogą przynieść firmie oszczędności.

Jedną z najważniejszych funkcji systemu monitorowania i kontrolowania zużycia jest zgłaszanie przypadków nagłego wzrostu zużycia energii. Jeżeli odczyt licznika nagle wzrasta, mimo że firma nie zmieniła trybu działania, może to wskazywać na np. pozostawienie włączonego ogrzewania lub odkręconego kranu z ciepłą wodą na noc.

Planowanie zużycia energii na przestrzeni czasu i uwzględnianie możliwych zmian (np. temperatury, liczby osób w pomieszczeniach, itp.) pozwala określić nietypowe sytuacje i nieoczekiwany wzrost zużycia. Ważne jest, aby przed wyciągnięciem wniosków określić wszystkie czynniki wpływające na wzrost zużycia energii.

Jeżeli stwierdzisz nieoczekiwane podwyższone zużycie energii, np. poza godzinami pracy, sporządź listę działań mających na celu wyeliminowanie takich sytuacji. Dobrym rozwiązaniem może być: automatyczne wyłączanie komputerów w biurze na koniec każdego dnia lub zmiana ustawień programatora systemu ogrzewania.

Budynek biurowy charakteryzuje się „podstawowym zużyciem” energii, które ma miejsce nawet jeśli budynek nie jest użytkowany. Za podstawowe zużycie odpowiadają urządzenia, które muszą pracować stale, tj. lodówki, automaty do sprzedaży produktów chłodzonych, routery, serwery oraz zasobniki ciepłej wody. Inne czynniki często niepotrzebnie powiększają to zużycie, np. jeżeli na noc nie wyłączy się komputerów, zostawi włączone światła lub ogrzewanie.

Podstawowe zużycie można przedstawić na wykresie słupkowym, takim jak poniżej. Wskazuje ono, ile energii zużywa się poza godzinami pracy, np. w weekendy lub święta. Dane te można wykorzystać do zmniejszenia strat energii i do kontroli postępów w tym zakresie.

Określenie zużycia docelowego

Aby systematycznie zmniejszać zużycie energii należy określić zużycie docelowe.

Wartości docelowe muszą być motywujące dla pracowników! Zaangażuj pracowników informując ich o zużyciu docelowym i opisując konieczne zmiany. Ludzie częściej zmieniają swoje nawyki, jeśli rozumieją, w jaki sposób ich działania wpływają na zużycie energii i jeśli wiedzą, że ich działania są monitorowane.

Analiza porównawcza umożliwia porównanie swoich wyników z efektami najlepszych praktyk. Oznacza to porównanie firmy do podobnych podmiotów, jeżeli dostępne są dane na ich temat. Może to być zwykłe porównanie zużycia energii w skali tygodnia, miesiąca lub też porównanie do najlepszych wyników osiąganych w firmie.

Analiza porównawcza jest ważna, ponieważ pozwala ocenić możliwość osiągnięcia najniższego zużycia energii.

Aby poprawić jakość danych, można również uwzględniać czynniki wpływające na zużycie energii. Mogą to być proste elementy takie jak średnie dzienne temperatury powietrza na zewnątrz lub liczba osób przebywających w biurze. Oba te czynniki mają zwykle wpływ na zużycie energii w firmie. Zużycie energii może być wyższe niż zwykle w szczególnie zimny dzień, a niższe, gdy wielu pracowników jest nieobecnych i nie używa komputerów ani urządzeń w kuchni.

Takie dane można wykorzystać do określenia przyczyny nieoczekiwanych wzrostów zużycia energii. Aby ocenić wpływ temperatury zewnętrznej można sprawdzić rozkład temperatur dla danego regionu i odnieść go do danych dotyczących zużycia energii. Podobnie można ocenić wpływ liczby pracowników w biurze na codzienne zużycie energii.

Ocena i wprowadzenie usprawnień

Pomiary i monitorowanie mogą być prowadzone w prostej, ręcznie zapisywanej formie lub mogą być w pełni zautomatyzowane.

Należy regularnie oceniać skuteczność procesu pomiaru i monitorowania, aby sprawdzić, czy spełnia on oczekiwania. Prowadzenie ocen pomaga określić pozytywne zmiany oraz obszary, w których takich zmian nie było. O pozytywnych efektach działań należy informować pracowników, aby ich motywować do dalszych starań i docenić ich zaangażowanie w działania energooszczędne. W ciągu roku należy prowadzić oceny o mniejszym zakresie, a raz w roku ocenę szczegółową.

Informacje o sukcesach i niepowodzeniach można wykorzystać do ciągłego doskonalenia systemu pomiarów i monitorowania. Określ nowe cele po osiągnięciu poprzednich. Zmień punkt odniesienia i podejmuj wśród pracowników nowe kampanie koncentrujące się na nowych projektach i działaniach.

Jeżeli zaczynałeś od samodzielnych odczytów, sprawdź, czy można zainstalować licznik rejestrujący dane bardziej szczegółowe. Im dokładniejsze dane, tym więcej można określić możliwości oszczędzania energii.

Rozwój i pozytywny wizerunek firmy

Wraz z rozwojem firmy można rozważyć przejście od pomiaru i monitorowania zużycia energii do szeroko zakrojonego programu zarządzania energią. Należy nim objąć wszystkie obszary działalności firmy. Skuteczne zarządzanie energią obejmuje: 

• zobowiązanie do oszczędzania energii – podjęte na poziomie kierownictwa wyższego szczebla, 
• wdrożenie polityki energetycznej firmy, 
• przyjęcie strategii oszczędzania energii, obejmującej: pomiar i monitorowanie zużycia, zakup urządzeń, inwestowanie, utrzymanie zgodności z przepisami, określenie możliwych oszczędności, zaangażowanie pracowników, działania informacyjne. 

Jeśli Twoja firma spełnia określone kryteria zrównoważonego rozwoju, stosowany w niej system zarządzania energią może otrzymać powszechnie uznawany certyfikat. Posiadanie takiego certyfikatu jest sposobem informowania społeczeństwa o podjętych zobowiązaniach i osiągnięciach w zakresie zarządzania energią. Coraz więcej właścicieli firm stara się o takie certyfikaty, aby pokazać, że działa w sposób obniżający emisję zanieczyszczeń w całym łańcuchu swoich działań.

Poprawa efektywności energetycznej to czynnik, który może wyróżnić firmę pośród konkurencji!

WIĘCEJ!

Aby dowiedzieć się więcej na temat zarządzania energią w firmie, skorzystaj z praktycznych narzędzi dostępnych na stronie pl.start2act.eu.

Możliwe jest także indywidualne spotkanie z ekspertem Krajowej Agencji Poszanowania Energii, który przyjedzie do firmy i doradzi jak zwiększyć efektywność energetyczną. Wizyta taka jest dla przedsiębiorcy bezpłatna.

Projekt START2ACT współfinansowany jest przez Komisję Europejską w ramach Programu Horyzont 2020. Kontakt dla zainteresowanych firm: start2act@kape.gov.pl.

Autor: Krajowa Agencja Poszanowania Energii